BAZA
DRZEWORYTÓW
DRZEWORYTÓW
Baza Danych
00000848
.jpg)
.jpg){kind=link}
datowanie klocka drzeworytniczego:
1729
datowanie odbitki drzeworytniczej:
1801-1841
opis:
Drzeworyt składający się z czterech sklejonych arkuszy. Odbitki ukazują epizody drogi krzyżowej, z postacią Chrystusa upadającego pod krzyżem na pierwszym planie. Prawą ręką przytrzymuje krótsze ramię krzyża o powierzchni naśladującej rysunek drewna. Ciało klęczącego jest skierowane w lewo, a delikatna twarz o wyrazistych oczach - zwrócona do widza. Na głowie Chrystus ma koronę cierniową z drobnymi kolcami. Jego lewa ręka jest wyciągnięta w stronę gruntu, by zamortyzować upadek. Jedna ze stóp wyłania się spod długiej szaty, przewiązanej sznurem, do którego został doczepiony łańcuch. Jego koniec trzyma w prawej dłoni jeden z oprawców, wznoszący równocześnie lewą rękę z pałką. Pionową belkę krzyża trzyma oburącz pochylony Szymon Cyrenejczyk, którego postać jest nieproporcjonalnie mała w stosunku do innych ukazanych na pierwszym planie. Przed Chrystusem, po lewej stronie kompozycji, została ukazana św. Weronika trzymająca w rękach chustę z odbitym Obliczem Pańskim. Na drugim planie po prawej przedstawiono postacie św.Jana Ewangelisty podtrzymującego Matkę Boską z rękami złożonymi w geście bólu. Ich głowy otaczają aureole. Wyżej ukazano grupę rzymskich żołnierzy eskortujących Jezusa. Odziani w hełmy i pancerze, łuskowe i płytowe, zostali wyposażeni we włócznie. Jeden z nich wznosi dyscyplinę z wieloma rzemieniami, a drugi - pęk rózg. W głębi, u góry drzeworytu, widnieją drobne postacie opatrzone napisem na wstędze. Po lewej widnieje grupa piechurów z włóczniami, na czele której galopuje na koniu jeździec. Nad jego głową z obłoków wynurza się okrągły kształt słońca obdarzonego ludzkim obliczem. Po prawej, pod wyłaniającym się z chmur, wpisanym w koło półksiężycem o ludzkim profilu, trzej żołnierze prowadzą dwóch obnażonych łotrów z opaskami udrapowanymi wokół bioder. Obok zza wzniesień pokrytych pojedynczymi kępami roślin, zwieńczonych dwoma krzyżami wyłaniają się czarno odziani Żydzi w płaskich nakryciach głowy. Nad nimi powiewa wstęga z napisem. Niżej dwaj mężczyźni niosą drabinę ku grupie żołnierzy z włóczniami, zgromadzonych pod sztandarem. U dołu drzeworytu na poziomym pasie wyznaczonym równoległymi liniami na białym tle wykonano czarny napis podzielony na dwie części. Jego końcowy fragment, odnoszący się do daty wykonania deski i autora, został wykonany w dwóch wierszach.
motyw ikonograficzny:
Chrystus upadający pod krzyżem
,
chusta świętej Weroniki
,
Droga Krzyżowa
,
dyscyplina
,
krzyż
,
księżyc
,
łańcuch
,
Matka Boska Bolesna
,
rózga
,
słońce
,
sygnatura
,
Szymon Cyrenejczyk
,
święta Weronika
,
święty Jan Ewangelista
,
włócznia
,
żołnierz rzymski
,
Żyd
stan zachowania: uszkodzony
napisy i znaki:
OBRAZ PANA IEZVSA. VPADAYOCEGO
,
(po lewej stronie, na banderoli)
OZŁYZAKAMIENIALINARODZIEŻYDOWSKIACSO (?) SWIWIŁIEZVS NAZARANSK
,
(po prawej stronie, na banderoli)
VERAEEFIGIESDOMININOSTtRiYESV/HSiNMOTECALVARIAANNODOMINI1729ALEXANDERCEGLENCKI
,
(u dołu)
numer inwentarza: 69740
uwagi:
Opisywany eksponat posiada odpowiednik innego autorstwa, opublikowany przez Galaunego, zob. il. 146, różniący się od opisywanego uproszczeniami, detalami kompozycji, odwróceniem dolnej sceny, a także odmiennymi inskrypcjami. Drzeworyt Ceglenckiego jest uważany za jeden z najstarszych, posiadających cechy ludowe.
Drzeworyt pochodzi z kolekcji Józefa Gwalberta Pawlikowskiego (1793-1852)- mecenasa sztuki i kolekcjonera, działacza gospodarczego i politycznego, syna założyciela zbiorów sztuki w Medyce, które sam znacznie powiększył. Wśród różnorodnych zbiorów J. G. Pawlikowskiego znalazła się również unikatowa kolekcja 143 drzeworytów ludowych. Stanowi ona niezwykle cenny i pionierski zasób, a jej twórca należy do pierwszych zbieraczy, który – gromadząc „starożytności ojczyste” – umiał skierować uwagę na niedoceniane przez jemu współczesnych prace ludowych i prowincjonalnych artystów. Tworzona była od lat 30. do 50. XIX wieku, czyli w okresie, kiedy działali ostatni już drzeworytnicy, wykonujący swe usługi dla ludności wiejskiej.
Tworząc kolekcję ludowych drzeworytów, Pawlikowski korzystał z pomocy Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1810-1849), rysownika i rytownika, przez pewien czas opiekuna zbiorów medyckich. W czasie swoich wędrówek po Galicji, Mazowszu, Lubelszczyźnie czy Wielkopolsce nabywał on grafiki między innymi od drzeworytników i sprzedawców dewocjonaliów. Kilka drzeworytów ludowych pozyskanych zostało także przez Teofila Żebrawskiego w latach 1845-1851, również współpracującego z Pawlikowskim, który cały swój zbiór w 1849 roku przeniósł z Medyki do Lwowa. W 1921 roku spuścizna po Józefie Gwalbercie Pawlikowskim, trafiła do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, przekazana tam przez wnuka, Jana Pawlikowskiego. Po II wojnie pozostałe we Lwowie zbiory weszły w skład Biblioteki Akademii Nauk USRR, która po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę przemianowana została na Lwowską Narodową Naukową Bibliotekę Ukrainy im. Wasyla Stefanyka. Drzeworyty ludowe przechowywane są w Oddziale Sztuki Biblioteki, w Pałacu Baworowskich we Lwowie.
Odbitka o pierwotnym numerze inwentarza: 406, a następnie EST.3073. Na marginesie u dołu po prawej stronie widnieje odręczna adnotacja Kielisińskiego "Alexander Cegleński, 1729 r.".
literatura:
Piwocki, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
s. 21-24, 52, il. 6
Galaune, Lietuviu liaudies menas..., 1968,
il.146 (analogiczny temat)
Fryś, Kunczyńska, Pokropek, Sztuka ludowa w Polsce, 1988,
s. 239
fotografia:
Merduch, Jurij
,
2013
opracowanie dokumentu: Mosio, Grażyna, 2013.08.17,
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Moja galeria / Loguj
Powered by Midas Browser ©
 |
 |
 |
Copyright © ArchInfo Powered by Midas Browser © |