BAZA
DRZEWORYTÓW
DRZEWORYTÓW
Baza Danych
00000795
.jpg)
.jpg){kind=link}
Matka Boska z Dzieciątkiem
warianty tytułu: Matka Boska Turska (?)
odbitka graficzna z klocka drzeworytniczego dwustronnego
datowanie klocka drzeworytniczego:
1757?
datowanie odbitki drzeworytniczej:
około 1850
opis:
Wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem ukazanej w półpostaci, trzymającej na lewej ręce siedzące Dzieciątko, zaś prawą ukazującej Syna. Maria jest lekko zwrócona w jego stronę, twarz ma pochyloną, a wzrok skierowany na wprost. Jej suknia w drobne kreskowania ukazuje się spod obszernego płaszcza w drobne białe motywy roślinne, liście i kwiaty na czarnym tle. Na lewym ramieniu Madonny widnieje sześcioramienna gwiazda. Matka Boska ma na głowie koronę zamkniętą ozdobioną klejnotami i zwieńczoną kulą. Pośrodku widnieje klejnot w kształcie krzyża. Głowę otacza okrągła aureola. Dzieciątko Jezus zwrócone ku Matce Boskiej zostało ukazane w długiej, gładkiej sukience zapinanej na piersiach na rząd drobnych guzików. Spod niej wyłaniają się bose stopy. Prawa ręka Jezusa jest wzniesiona w geście błogosławieństwa, lewa dłoń przytrzymuje na kolanach niewielka księgę. Dzieciątko jest lekko uśmiechnięte. Jego głowę z krótkimi włosami, w zamkniętej koronie zwieńczonej krzyżykiem otacza okrągła aureola o podwójnym konturze. Tło wypełnia dekoracja roślinna z kwiatów i liści. U dołu na białym poziomym pasie biegnie inskrypcja z datą. Całość otacza obramowanie w kształcie cienkiego ciemnego pasu ozdobionego astragalem, a także podłużnymi plakietkami w drobne ukośne kreseczki.
motyw ikonograficzny:
aureola
,
gest błogosławieństwa
,
gwiazda
,
Hodegetria
,
korona
,
krzyż
,
księga
,
Matka Boska Turska
,
Matka Boska z Dzieciątkiem
,
płaszcz
stan zachowania: dobry
napisy i znaki:
OBRAZ PANNY MARYI TVRSKI OBIAWIONY R.P.1757
,
(u dołu drzeworytu)
numer inwentarza: ECT.3043
uwagi:
Drzeworyt wykonany przez osobę, która nie widziała oryginału. Matka Boska Turska została ukazana w typie Hodegetrii, w odbiciu lustrzanym. Wizerunek z Turska jest jednym z kilku najbardziej znanych przedstawień maryjnych. Otaczany kultem obraz łączy drzeworyty z wizerunkami Matki Boskiej wzorowanej na wizerunku z Maria Zell i św. Michała Archanioła, a także umieszczone pomiędzy nimi między nimi wyobrażenia świętych Katarzyny i Barbary. Kult Matki Boskiej Turskiej rozkwitł już pod koniec XVIII wieku. Jest związany z legendą, według której karczmarz ze wsi Lenartowice położył na ziemi znajdujący się od trzech lat na ścianie jego domu obrazek z Matka Boską z Dzieciątkiem, aby go wysuszyć. Pomimo braku wiatru obrazek poszybował w powietrzu i opadł w pobliskiej wsi Tursko (okolice Pleszewa). Zdarzenie, to uznane za cudowne, sprawiło, że do Turska zaczęli napływać liczni pielgrzymi rozpowszechniając tym samym kult Matki Boskiej Turskiej.
Drzeworyt pochodzi z kolekcji Józefa Gwalberta Pawlikowskiego (1793-1852)- mecenasa sztuki i kolekcjonera, działacza gospodarczego i politycznego, syna założyciela zbiorów sztuki w Medyce, które sam znacznie powiększył. Wśród różnorodnych zbiorów J. G. Pawlikowskiego znalazła się również unikatowa kolekcja 143 drzeworytów ludowych. Stanowi ona niezwykle cenny i pionierski zasób, a jej twórca należy do pierwszych zbieraczy, który – gromadząc „starożytności ojczyste” – umiał skierować uwagę na niedoceniane przez jemu współczesnych prace ludowych i prowincjonalnych artystów. Tworzona była od lat 30. do 50. XIX wieku, czyli w okresie, kiedy działali ostatni już drzeworytnicy, wykonujący swe usługi dla ludności wiejskiej.
Tworząc kolekcję ludowych drzeworytów, Pawlikowski korzystał z pomocy Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1810-1849), rysownika i rytownika, przez pewien czas opiekuna zbiorów medyckich. W czasie swoich wędrówek po Galicji, Mazowszu, Lubelszczyźnie czy Wielkopolsce nabywał on grafiki między innymi od drzeworytników i sprzedawców dewocjonaliów. Kilka drzeworytów ludowych pozyskanych zostało także przez Teofila Żebrawskiego w latach 1845-1851, również współpracującego z Pawlikowskim, który cały swój zbiór w 1849 roku przeniósł z Medyki do Lwowa. W 1921 roku spuścizna po Józefie Gwalbercie Pawlikowskim, trafiła do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, przekazana tam przez wnuka, Jana Pawlikowskiego. Po II wojnie pozostałe we Lwowie zbiory weszły w skład Biblioteki Akademii Nauk USRR, która po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę przemianowana została na Lwowską Narodową Naukową Bibliotekę Ukrainy im. Wasyla Stefanyka. Drzeworyty ludowe przechowywane są w Oddziale Sztuki Biblioteki, w Pałacu Baworowskich we Lwowie. Odbitka na papierze ze znakiem wodnym N2. Dawny numer inwentarza: 1251f/16 (?).
Klocek drzeworytniczy, z którego został odbity wizerunek znajduje się obecnie w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, nr inw. 36663 MEK. W czasie jaki upłynął między wykonaniem odbitki ze zbiorów Pawlikowskiego, a dniem dzisiejszym, stan deski uległ zmianie, co można zauważyć zwłaszcza na nowych odbitkach. Usunięto fragment inskrypcji (litery TVR), zapewne w związku z niezgodnością ikonografii grafiki z oryginałem, a także część szrafowań, między innymi na twarzy Matki Boskiej - tu zapewne grały rolę względy estetyczne. Niestety na razie nie wiadomo, kiedy ten proces miał miejsce.
literatura:
Piwocki, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
s. 21-24, 40
Jacher-Tyszkowa, Polska grafika ludowa, 1970,
s. 29, 168, 169 (dotyczy eksponatów z Muzeum Etnograficznego w Krakowie)
fotografia:
Merduch, Jurij
,
2013
obiekty związane:
opracowanie dokumentu: Mosio, Grażyna, 2013.08.13,
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Moja galeria / Loguj
Powered by Midas Browser ©
 |
 |
 |
Copyright © ArchInfo Powered by Midas Browser © |