Baza Danych

5000000373 00000373

00000373

https://midasbrowser.pl/midas/etnomuzeum/pictures/maxi/Etnografia/MDT_2656_1.jpg

Bukowski, Tadeusz

Janosik ze zbójnikami

warianty tytułu: Zbójnicy - przyjęcie Surowca

odbitka graficzna z klocka drzeworytniczego jednostronnego

materiał (podłoża): papier
technika: drzeworyt wzdłużny

szukaj w tezaurusie szukaj w indeksie

wymiary: 34,5 x 44 cm

datowanie klocka drzeworytniczego: 1918? datowanie odbitki drzeworytniczej: 1918?-1950?

opis: Scena przyjmowania Surowca do zbójnickiej bandy Janosika. Kandydat na zbójnika został ukazany pośrodku kompozycji w trakcie wyskoku ze skrzyżowanymi nogami nad kociołkiem pełnym monet pochodzących z rabunku (na odbitce brak tego detalu kompozycji, zob. uwagi). W prawej ręce trzyma pistolet, w lewej ma ciupagę. Za pasem widać zatknięty nóż. Po obu stronach stoją jego zbójeccy kompani ukazani na tle iglastych drzew. Od lewej strony ukazano zbójnika palącego fajkę, wspartego na ciupadze i trzymającego strzelbę. Kolejno widnieje zbójnik zwrócony przodem do widza, podający butelkę kompanowi odwróconemu plecami do Surowca. Dwaj z tych zbójników to (S)potaczek i Adamczyk. Z prawej strony ukazano Flyga, grającego na dudach, a obok niego Janosika, który wznosi toast butelką trzymaną w prawej ręce. Za Janosikiem na niskiej ławie spoczywa beczka z gorzałką. Z przodu widać opartą strzelbę. Zbójnicy mają długie czarne włosy, na głowach charakterystyczne czarne wysokie czapki w kształcie trapezu, ozdobione lamówkami, zygzakowatym naszyciem i piórkiem. Noszą koszule z długimi rękawami bez mankietów, szerokie czarne pasy oraz wąskie spodnie z parzenicami i lampasami wzdłuż nogawek. Obuci są w kierpce sznurowane rzemieniami. Janosika wyróżnia podkręcony wąs, buty z cholewami i lampasy w formie łańcuszka. U dołu widnieje napis, zawierający nazwiska bądź przezwiska postaci na obrazie (część liter w odbiciu lustrzanym).

motyw ikonograficzny: beczka , ciupaga , fajka , Janosik , kierpce , parzenica , pistolet , strzelba , zbójnik

stan zachowania: dobry

napisy i znaki: POTaCZEK AdAmCZYK SUROWIEC FLYG . IanOSIKZBOYnICY: , (wzdłuż dolnej krawędzi)

umiejscowienie: Muzeum Diecezjalne w Tarnowie

numer inwentarza: MDT 2656

uwagi: Drzeworyt odbity z klocka wykonanego około 1918 roku przez Jana Hrynkowskiego w Krakowie. Wzorem dla klocka była odbitka graficzna, którą posiadał dr Tadeusz Wolski, pracujący na UJ. Zakupił ją wuj Wolskiego na Podhalu w latach 70. XIX wieku. Hrynkowski podjął się rekonstrukcji klocka na podstawie drzeworytniczej odbitki w złym stanie. Jej fragmenty były nieczytelne, na przykład znajdujące się pośrodku kompozycji miejsce, nad którym skacze Surowiec. Dzięki zachowanym obrazom na szkle, namalowanym na podstawie podobnych wzorów na początku XIX wieku, wiemy że w tym miejscu mógł znajdować się kociołek (kotlik) z pieniędzmi, zbójnickim łupem. Zniszczony był także początek inskrypcji z literą "S" z nazwiska Spotaczek i z nazwiskiem pierwszego ze zbóników, który zwał się Sinocha. Wzorem ikonograficznym dla nieznanego nam drzeworytnika z XIX wieku, mógł być sztych z przełomu XVIII i XIX wieku, który powstał w czasach rodzącego się romantyzmu. Jednym z opiewanych (Pol, Goszczyński) wówczas tematów był wolny żywot rozbójników/zbójników, "równających świat". Dał początek narodzinom legendy góralskich herosów, którzy z prawdziwymi zbójnikami - "wesołymi chłopcami" nie mieli wiele wspólnego.

literatura: Sawicka, Drzeworyt ludowy z Podhala, "Grafika", 1931, s. 28-31 Jacher-Tyszkowa, Polska grafika ludowa, 1970, s. 40, 224, kat. 174 Kroh, Tatry i Podhale, 2002, s. 75-77 Hrynkowski, O drzeworytach ludowych, "Orli Lot", 1922, nr 3, s. 38-39

fotografia: Bukowski, Tadeusz , 2011

obiekty związane:

5000000047 klocek drzeworytniczy jednostronny Janosik ze zbójnikami

opracowanie dokumentu: Mosio, Grażyna, 2012.10.23,
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie

Moja galeria / Loguj