Baza Danych

5000000026 00000026

00000026

https://midasbrowser.pl/midas/etnomuzeum/pictures/maxi/Etnografia/7799_wmdl_1_2.jpg

Wąsik, Marcin

https://midasbrowser.pl/midas/etnomuzeum/pictures/maxi/Etnografia/7799_wmdl_1.jpg

https://midasbrowser.pl/midas/etnomuzeum/pictures/maxi/Etnografia/7799_wmdl_2.jpg

Pieta, Cud w Walldürn

warianty tytułu: Pieta Jarosławska, Matka Boska Bolesna, Matka Boska Bolesna z Jarosławia, Święta Krew z Walldürn

klocek drzeworytniczy dwustronny
szukaj w tezaurusie szukaj w indeksie

materiał (podłoża): drewno
technika: drzeworyt wzdłużny

szukaj w tezaurusie szukaj w indeksie

wymiary: 29 x 18 x 1,6 cm

miejsce pochodzenia: Płazów miejsce pozyskania: Płazów

wytwórnia: Warsztat Kostryckich

datowanie klocka drzeworytniczego: 1831

opis: Awers: Pieta. Centralnie ukazana Matka Boska, trzymająca martwego Jezusa. Maria siedzi na postumencie pod rozłożystym owocującym drzewem (grusza?). Odziana w suknię z długimi rękawami i zdobiony ornamentem roślinnym płaszcz, spływający z jej głowy. Bezwładne ciało Jezusa spoczywa na jej kolanach. Matka obejmuje twarz Syna i tuli do swej twarzy. Jezus w perizonium. Na jego ciele widnieją rany. Głowy obu postaci zwieńczone zamkniętymi koronami i otoczone promienistymi nimbami. Po obu stronach postaci po 3 rozetki. Poniżej postumentu niedokończony napis. Całość ujęta w ozdobną ramkę ze stylizowanymi liśćmi akantu.<br > Rewers. Kompozycja przedstawia chustę przymocowaną u góry gwoździami, na którą przechyla się w prawym, dolnym rogu kielich. Wylewający się z kielicha płyn przybiera postać jedenastu strug, z których każda zakończona jest głową Jezusa, z cierniową koroną i nimbem w formie obręczy. Centralnie usytuowana, dwunasta struga przemienia się w ciało Chrystusa rozpięte na kształt krzyża. Jezus ukazany w perizonium, z kroplami krwi płynącej z ran, a także głową ukoronowaną cierniem i otoczoną nimbem. U dołu napis niedokończony w lewym, dolnym rogu. Całość otoczona cienką obwódką.

motyw ikonograficzny: Chrystus , ciało Chrystusa , Cud w Walldürn , drzewo (grusza) , kielich mszalny , korona , korporał , Matka Boska , oblicze Chrystusa , owoc (gruszka) , Pieta , postument , rozeta

stan zachowania: dobry

napisy i znaki: NAYS T , (u dołu kompozycji na awersie) PRAWDZIWEWYLANIESKIE I ICHAKRFIPRZENAYS: 1831 , (u dołu kompozycji na rewersie)

umiejscowienie: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie

numer inwentarza: 7799 MEK

uwagi: Pierwowzorem Piety był prawdopodobnie cudowny wizerunek Matki Boskiej Bolesnej z Jarosławia (woj. podkarpackie). Według legendy pasterze poszukujący zaginionego bydła mieli je odnaleźć klęczące koło dzikiej gruszy, na której dostrzegli rzeźbę Matki Bożej, trzymającej na kolanach ciało Syna. Wizerunek z deski płazowskiej jest lustrzanym odbiciem oryginału, znajdującego się w Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Jarosławiu. W stosunku do pierwowzoru zmieniono także pewne detale, między innymi układ rąk postaci. Przedstawienie Świętej Krwi z Walldürn powstało pod koniec XVI wieku pod wpływem legendy, opowiadającej o zdarzeniu, które miało miejsce w kościele św. Jerzego w Walldürn (Niemcy). W 1330 roku w czasie konsekracji wino przemienione w krew, wylane na korporał utworzyć miało cudowny obraz ukazujący Ukrzyżowanego w otoczeniu 11 twarzy Chrystusa. To rzadkie w Polsce wyobrażenie, znane jest głównie z kilkunastu zabytków sztuki ludowej: grafik dewocyjnych, obrazów na szkle i płaskorzeźb w przydrożnych kapliczkach. To jeden z trzynastu zachowanych klocków drzeworytniczych, pochodzących z warsztatu Macieja Kostryckiego i jego rodziny z Płazowa. W 1891 r. kolekcjonerka Maria Dembowska z Zakopanego pozyskała do swoich zbiorów pierwszą ich partię, zaś w 1899 r., po śmierci Macieja Kostryckiego juniora pozostałe matryce do odbijania drzeworytów. W 1921 r. nowa właścicielka przekazała jeden z nich do zbiorów krakowskiego Muzeum Etnograficznego (7802/MEK). Po jej śmierci w 1922 r. jedenaście klocków drzeworytniczych trafiło do spokrewnionego ze zbieraczką Józefa Mehoffera, zaś jedna do zaprzyjaźnionej z nią Wandy Lilpopowej. Dzięki zaangażowaniu i ofiarności wielu osób, szczególnie za namową Jadwigi Korniłowiczowej córki Henryka Sienkiewicza oraz Juliusza Zborowskiego dyrektora Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, niezwykle cenny zbiór ofiarowany został przez nowych właścicieli w 1926 r. Muzeum Etnograficznemu w Krakowie. Wizerunek Piety na klocku został prawdopodobnie skopiowany ze starszej odbitki nieznanego autora. Świadczyć o tym może drzeworyt odnaleziony w prywatnej kolekcji na Ukrainie, który jest niemal identyczna jak wizerunek na klocku z Płazowa. Różni się jedynie kilkoma szczegółami, w tym układem kompozycji oraz ukończonym (choć nieporadny) napisem. To nasuwa przypuszczenie, że jedna z odbitek wykonanych z klocka, z którego odciśnięto drzeworyt odnaleziony na Ukrainie, posłużyła do przygotowania klocka użytkowanego później w Płazowie. Drzeworytnik rzeźbiący go przekopiował prawdopodobnie na deskę wizerunek z istniejącej już grafiki. Świadczy o tym efekt lustrzanego odbicia (niepoprawny układ postaci w płazowskiej wersji w stosunku do oryginału w jarosławskim Sanktuarium i do kopiowanej odbitki) oraz jedynie rozpoczęty, identyczny fragment napisu. Zbliżone wymiary obu odbitek także potwierdzają to przypuszczenie.

literatura: Skoczeń-Marchewka, Drzeworyty ludowe z Płazowa...,2009, s. 185-195 Jacher-Tyszkowa, Polska grafika ludowa, 1970, s. 50, 77, 79 Skoczylas, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934, il.79 Folklor, 2001, s. 108

wystawy obiektu: Polska grafika ludowa