BAZA
DRZEWORYTÓW
DRZEWORYTÓW
Baza Danych
00001406
.jpg)
.jpg){kind=link}
Karta do gry: Walet kier, Walet pik
warianty tytułu: Karta do gry: Niżnik serce, Niżnik wino
klocek drzeworytniczy dwustronny
miejsce powstania: Bańska Szczawnica, Słowacja (Slovakia) miejsce pozyskania: Bańska Szczawnica, Słowacja (Slovakia)
datowanie klocka drzeworytniczego:
1801-1850
opis:
Klocek drzeworytniczy dwustronny, do druku dwóch kart przeznaczonych między innymi do układania pasjansa. Kompozycja podzielona na 2 pola podwójną linią. Na awersie, u góry półpostać męska i oznaczenie koloru, niżej szwabachą, w 6.wierszach, w odbiciu lustrzanym tekst dotyczący symboliki danej karty. Na awersie walet kier, nazywany po słowacku: červený-srdcovỳ dolnik, a po polsku tzw. niżnik czerwienny. W górnej części po prawej serce, po lewej półpostać młodego mężczyzny zwróconego w lewo. Na głowie czapka z piórem, w dłoniach róg. Niżej napis opisujący dobroć i inne cechy ludzkiego charakteru. Na rewersie u góry po prawej liść winorośli z wijącą się gałązką. Po lewej półpostać mężczyzny w nakryciu głowy z piórem, trzymającego w lewej dłoni szablę. W dolnej części kompozycji tekst pisany szwabachą. Karta w j. słowackim nazywana zelenỳ dolnik, a w polskim tzw. niżnik wino.
motyw ikonograficzny:
instrument muzyczny (róg)
,
karta do gry
,
liść
,
mężczyzna
,
miecz
,
pasjans
,
serce
stan zachowania: dobry
napisy i znaki:
Ty wel'mi dobre srdce máš /Skaždým dobre nakládáš /A za tu tvoju dobrotu /Máš len mrzutost a psotu /Ale bud' len v dobrem stáli /Dojdeš odplaty a chva:li.
,
(na awersie, w dolnej części kompozycji)
Radosti si wiskoč znowa /Čaká nate jedna wdowa /Ačkoliw nemá tisyce /Za to je mudra welice /Dobre sarobit namaha /Lidom y statku poma=ha.
,
(na rewersie, w dolnej części kompozycji)
numer inwentarza: F-E-5307
uwagi:
Klocek - wraz z grupą innych kart - trafił do Słowackiego Muzeum Narodowego w Martinie w latach 1904-1905 od Emilii Juštovej za pośrednictwem księdza Andreja Kmet'a - archeologa, etnografa, geologa i botanika, założyciela Słowackiego Towarzystwa Muzealnego oraz Słowackiego Towarzystwa Naukowego (słow. Slovenská učená spoločnosť) z siedzibą w Martinie, którego powstanie uważane jest za doniosłe dla kształtowania się słowackiej nauki.
Najstarsze europejskie wzmianki o kartach do gry pochodzą z XIV wieku. Popularność zyskały jednak dopiero z końcem średniowiecza, wraz z rozwojem technik drukarskich oraz upowszechnieniem papieru. W XV wieku, obok luksusowych, ręcznie malowanych kart pojawiły się tańsze, drukowane z drewnianych matryc. Ich wyrób stał się tak popularny, że z czasem wyłoniła się grupa zawodowa kartowników, którzy mieli swoje organizacje cechowe. Działali też na terenie Słowacji, gdzie karty odbijano w XIX w. między innymi w Koszycach, czy Bańskiej Szczawnicy.
Prezentowany klocek wykonał prawdopodobnie w Bańskiej Szczawnicy Vinco Obesko. Matryca wchodzi w skład zespołu składającego się z 3 klocków dwustronnych i 5 jednostronnych do druku kart typu niemieckiego, na którą składała się talia zawierająca 32 karty z liczbami rzymskimi i figurami w 4 kolorach: kier trefl, pik, karo. Opisywane karty w dolnej części uzupełnione są wierszowanymi tekstami, sugerującymi symbolikę przypisywaną danej karcie.
literatura:
Kovačevičová, Knižný drevorez..., 1974,
s. 126-127, 207-208, poz.129-136
źródło:
Balošáková, Kolekcja drzeworytów ludowych w Słowackim Muzeum Narodowym...
fotografia:
Balošáková, Nadja
,
2016
obiekty związane:
.jpg)
.jpg)
opracowanie dokumentu: Mosio, Grażyna, 2017.10.13,
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Moja galeria / Loguj
Powered by Midas Browser ©
 |
 |
 |
Copyright © ArchInfo Powered by Midas Browser © |