datowanie klocka drzeworytniczego:
1980-1989?
opis:
Po prawej postać diabła ukazanego w pozycji klęczącej: prawa kończyna zgięta i oparta na czarnym półkoliście zwieńczonym kształcie, wewnątrz którego znajduje się biały stwór. Lewa noga ugięta w kolanie pod kątem prostym. Diabeł ma oblicze skierowane w stronę widza, które charakteryzuje się okrągłymi oczami z białym konturem, białymi wąsami, nosem i ustami. Prócz krótkich rogów, szpiczastych uszu diabeł ma krótką brodę. Jego tułów wąski w pasie ma zaznaczone na biało żebra, a po bokach zwisające długie pukle owłosienia, które mogą być też dolnymi fragmentami skrzydeł schowanych za plecami. Kończyny, ogon podtrzymywany do góry lewą dłonią są owłosione. W prawej ręce diabeł trzyma pionowy kij przypominający laskę zwieńczoną diabelską głową z rozwianymi wstążkami, z umieszczonym niżej kolistym elementem ozdobionym białymi motywami tworzącymi wielopłatkowy kwiat. To prawdopodobnie stylizowane tzw. diabelskie skrzypce. U dołu ciągnie się czarny pas z ząbkowanym górnym brzegiem, ozdobiony szlakiem białych kropek i motywów przypominających odwróconą literę "V". Po prawej między dwoma kropkami mieści się monogram wiązany twórcy AT.
stan zachowania: dobry
numer inwentarza: BN G.64799
uwagi:
Diabelskie skrzypce, o których mowa w opisie, należą do instrumentów ludowych popularnych między innymi na Kaszubach. Na szczycie kija znajduje się maska potwora lub diabła, często w kapeluszu ozdobionym dzwoniącymi blaszkami. Około połowy kija jest umieszczona deska lub pudełko wypełnione grzechoczącymi przedmiotami przypominające skrzypce. Ze szczytem instrumentu łączą je struny z drutu, które pociągane brzęczą i robią diabelski hałas.
Drzeworyt pochodzi prawdopodobnie z cyklu "Diabły i dziwolągi" wykonanego dla znanego kolekcjonera Wiktoryna Grąbczewskiego z Warszawy. Posiada on prywatne muzeum, w którym gromadzi wszelkie przedstawienia diabła i przykłady literatury poświęconej temu tematowi. Grąbczewski miał zamiar wydania legend o diabłach. Drzeworyty były wykonywane z myślą o tej książce. W okresie stanu wojennego Antoni Toborowicz ur. 1941 wystawiał w 1982 roku swoje prace w kościele w Warszawie przy ul. Żytniej. Część z nich trafiła do zbiorów Biblioteki Narodowej. Drzeworyty Toborowicza były sprzedawane także jako cegiełki na podziemną działalność związkową. W katalogu Biblioteki Narodowej drzeworyt określony jako: "Stary diabeł".
obiekty związane:
5000001168
klocek drzeworytniczy dwustronny
Diabeł z diabelskimi skrzypcami, Legenda o rybaku