materiał (podłoża): papier
technika: drzeworyt wzdłużny
tech. zdobnicza: kolorowanie
wymiary: 35,8 x 26,8 cm
datowanie klocka drzeworytniczego:
1746-1755
datowanie odbitki drzeworytniczej:
1921
opis:
Drzeworyt w formie prostokąta stojącego, ukazuje świętą Barbarę z palmą i mieczem - atrybutami męczeńskiej śmierci. U stóp Barbary leży Dioskuros, wg tradycji jej ojciec z dyscypliną w ręce, który zgładził córkę za przyjęcie chrześcijaństwa. Scena ta symbolizuje triumf wiary nad pogaństwem. Na tle nieba, w prawym rogu, ukazuje się na obłoku wzlatujący anioł w rozwianej szacie, który w prawej ręce wyciągniętej do św. Barbary trzyma kielich z hostią. Na drugim planie, po lewej wznosi się wieża, w której więziono Barbarę, po prawej stoi jednowieżowy kościół. Autor drzeworytu skupił uwagę na postaci świętej, ukazując ją pogodnie uśmiechniętą, z rozpuszczonymi długimi włosami, otwartą koroną na głowie otoczonej aureolą. Święta jest ubrana w suknię ozdobioną ornamentem roślinnym na spódnicy, z koralami na szyi, w długim płaszczu. Liczne partie kompozycji zostały uwydatnione gęstym szrafowaniem (np. fałdowania stroju i dachy budynków). Wzdłuż dolnej krawędzi odbitki na wydzielonym pasie umieszczono napis, który oznacza: "Święta Barbara Męczennica", zakończony odcinkiem wypełnionym pionowymi kreskami. Drzeworyt jest kolorowany. Paleta barw została ograniczona do szmaragdowej zieleni, koloru niebieskiego, fioletowo-różowego i brązowego. Tło jest żółte. Na rewersie widnieje pieczątka z liczbą "13".
motyw ikonograficzny:
anioł
,
Dioskuros
,
hostia
,
kielich
,
korona
,
kościół
,
miecz
,
palma męczeństwa
,
święta Barbara
,
wieża
stan zachowania: dobry
numer inwentarza: MCz.IV.146:60
uwagi:
Św. Barbara nie jest postacią potwierdzoną historycznie, wg hagiografów żyła w IV wieku i zginęła jako męczennica. Za przyjęcie chrztu była więziona przez ojca w wieży, a następnie ścięta. Do św. Barbary zwracano się jako do patronki dobrej śmierci, orędowniczki w czasie burz i pożarów, epidemii dżumy. Jest opiekunką wielu zawodów, między innymi dzwonników, flisaków, kowali, ludwisarzy, górników. W sztuce ludowej przedstawiana jest najczęściej z atrybutami nawiązującymi do jej męczeńskiej śmierci: wieżą, mieczem, palmą i kielichem z hostią.
Klocek drzeworytniczy z którego wykonano odbitkę J.Kieszkowski datuje na połowę XVIII wieku. Nieznanego autora tego klocka określa mianem "Mistrz św. Heleny", i przypisuje mu autorstwo kilku innych drzeworytów zamieszczonych w Tece Łazarskiego z 1921 roku.
literatura:
Kieszkowski, Zwięzły katalog wystawy dawnych drzeworytów ludowych, 1921,
s. 26, nr 21
Skoczylas, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
s. 59
Galaune, Lietuviu liaudies menas..., 1968,
il. 131, nota s. 267
Jacher-Tyszkowa, Polska grafika ludowa, 1970,
s. 32 nota 123, s. 195 fot.
obiekty związane:
5000000947
teka grafik
Teka Łazarskiego w Muzeum Częstochowskim