BAZA
DRZEWORYTÓW
DRZEWORYTÓW
Baza Danych
00000822
.jpg)
.jpg){kind=link}
datowanie odbitki graficznej:
około 1850
opis:
Kompozycja ujęta w prostokąt stojący, przedstawiająca Dzieciątko Jezus w otoczeniu narzędzi męki. Oś symetrii stanowi krzyż z titulusem, spowity obłokiem. Na tle krzyża ukazany jest w dolnej części, pośrodku Jezus. Przedstawiony został jako kilkuletnie dziecko, siedzące w sercu, otoczone promienistym nimbem, lekko zwrócone na prawo. Ręce złożone na wysokości tułowia. W prawej dłoni wiązka rózg. Całą kompozycję wokół krzyża i serca wypełniają przedmioty wiązane z męką Chrystusa. W narożach znajdują się ujęte w okręgi, opromienione rany rąk i stóp. O krzyż wsparte są włócznia i gąbka nabita na drzewcu. Pośrodku krzyża, poniżej titulusa - korona cierniowa. Z lewej wieża - na niej kur - symbol zaparcia się św. Piotra. Przy wieży obcęgi, kielich, pałka i bicz. Z prawej drabina, młot, sakiewka, z której wysypują się monety, nóż, rękawica, niżej dzban, łańcuch i kości do gry. Kompozycja otoczona cienką, miejscami przerywaną obwódką.
motyw ikonograficzny:
Dzieciątko Jezus
,
insygnia Męki Pańskiej
,
serce
napisy i znaki:
INRI
,
(na titulusie)
numer inwentarza: ECT.3067
uwagi:
Drzeworyt nawiązuje do barokowych przedstawień emblematycznych, ukazujących często Dzieciątko Jezus wśród narzędzi męki, zapowiadających jego ofiarę na krzyżu. Narzędzia Męki Pańskiej, zwane Arma Christi, już wcześniej - w gotyku pojawiały się w przedstawieniach ilustrujących nie tylko śmierć Jezusa na krzyżu, ale także w innych tematach pasyjnych, czy w wizerunku Chrystusa Bolesnego (Vir Dolorum), zredukowane zwykle do kilku, lub kilkunastu wybranych elementów. Tego typu wizerunki w późniejszym okresie posłużyły jako wzorniki dla obrazków dewocyjnych, wydawanych w wielu oficynach europejskich.
Artyści ludowi szczególnie w XVIII i XIX wieku także chętnie umieszczali Arma Christi na przedstawieniach, ukazujących różne epizody męki i śmierci Chrystusa. Najczęściej towarzyszyły one wizerunkowi Ukrzyżowanego. Niekiedy pojawiały się na krzyżu zamiast ciała Jezusa. Arma Christi potęgowały ekspresję wyobrażenia. Mocno oddziaływały na wyobraźnię wiernych, przywołując poprzez symbole poszczególne etapy cierpienia Zbawiciela.
Powszechnie przedstawianymi przedmiotami, związanymi z Męką Pańską, były obok krzyża między innymi: serce Jezusa, Pięć Ran (przebite ręce, nogi i bok), korona cierniowa, kielich (symbol przelanej krwi), sakiewka ze srebrnikami (zdrada Judasza), kolumna lub słup (przypominające o biczowaniu Jezusa), młot i cęgi (przybijanie do krzyża, wyciąganie gwoździ), włócznia (przebity bok), bicze, gwoździe, gąbka (na której podawano Jezusowi ocet), rękawica (policzkowanie Jezusa), drabina (zdjęcie z krzyża), kogut (zaparcie się św. Piotra), czaszka (symbol Golgoty i pierwszego człowieka - Adama), titulus z napisem INRI, chusta św. Weroniki.
Drzeworyt pochodzi z kolekcji Józefa Gwalberta Pawlikowskiego (1793-1852)- mecenasa sztuki i kolekcjonera, działacza gospodarczego i politycznego, syna założyciela zbiorów sztuki w Medyce, które sam znacznie powiększył. Wśród różnorodnych zbiorów J. G. Pawlikowskiego znalazła się również unikatowa kolekcja 143 drzeworytów ludowych. Stanowi ona niezwykle cenny i pionierski zasób, a jej twórca należy do pierwszych zbieraczy, który – gromadząc „starożytności ojczyste” – umiał skierować uwagę na niedoceniane przez jemu współczesnych prace ludowych i prowincjonalnych artystów. Tworzona była od lat 30. do 50. XIX wieku, czyli w okresie, kiedy działali ostatni już drzeworytnicy, wykonujący swe usługi dla ludności wiejskiej.
Tworząc kolekcję ludowych drzeworytów, Pawlikowski korzystał z pomocy Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1810-1849), rysownika i rytownika, przez pewien czas opiekuna zbiorów medyckich. W czasie swoich wędrówek po Galicji, Mazowszu, Lubelszczyźnie czy Wielkopolsce nabywał on grafiki między innymi od drzeworytników i sprzedawców dewocjonaliów. Kilka drzeworytów ludowych pozyskanych zostało także przez Teofila Żebrawskiego w latach 1845-1851, również współpracującego z Pawlikowskim, który cały swój zbiór w 1849 roku przeniósł z Medyki do Lwowa. W 1921 roku spuścizna po Józefie Gwalbercie Pawlikowskim, trafiła do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, przekazana tam przez wnuka, Jana Pawlikowskiego. Po II wojnie pozostałe we Lwowie zbiory weszły w skład Biblioteki Akademii Nauk USRR, która po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę przemianowana została na Lwowską Narodową Naukową Bibliotekę Ukrainy im. Wasyla Stefanyka. Drzeworyty ludowe przechowywane są w Oddziale Sztuki Biblioteki, w Pałacu Baworowskich we Lwowie.
W kolekcji Pawlikowskiego drzeworyt oznaczony był numerem inwentarzowym 1251/26.
literatura:
Szilárdfy, A magánáhitat szentképei...I, 1995,
il. 148,150, 152
Szilárdfy, A magánáhitat szentképei...II, 1997,
il. 75 - 98.
Piwocki, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
s.21-24
fotografia:
Merduch, Jurij
,
2013
opracowanie dokumentu: Skoczeń-Marchewka, Beata, 2013.10.12,
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Moja galeria / Loguj
Powered by Midas Browser ©
 |
 |
 |
Copyright © ArchInfo Powered by Midas Browser © |