BAZA
DRZEWORYTÓW
DRZEWORYTÓW
Baza Danych
00000801
.jpg)
.jpg){kind=link}
datowanie odbitki drzeworytniczej:
1801-1841
opis:
Wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej z charakterystycznymi bliznami na prawym policzku i śladem po strzale na szyi. Maria trzyma Dzieciątko Jezus po swej lewej stronie. Postacie zostały przedstawione wraz z sukienką osłaniającą je prócz głów i prawego ramienia Madonny. Maria została przedstawiona w koronie formą przypominającej tzw. koronę Władysławowską, ozdobioną otokiem z pereł, licznymi klejnotami i owalną glorią z monogramem IHS w odbiciu lustrzanym, pośrodku. Spod korony spływa wzdłuż twarzy welon, układający się w twarde zygzaki z prostą lamówką o pasowej dekoracji. Suknia Matki Boskiej została ozdobiona jedną gwiazdą widoczną na ramieniu. Maria ma twarz o brodzie zaznaczonej półkolem, wąskich oczach i ciemnych brwiach, lekko zwróconą w prawo. Jezus kieruje swoją głowę w lewo i unosi ją ku górze. On także ma na głowie koronę w formie przypominającą Władysławowską z rzędem pereł i monogramem maryjnym w lustrzanym odbiciu. Głowy obu postaci są otoczone okrągłymi aureolami o brzegu z potrójnej linii, z zygzakowatymi promieniami na obwodzie. Szata, którą ozdobiono wizerunek ma nieregularny kształt. Jest ozdobiona wzdłuż brzegów obramowaniem z wyobrażeniem owalnych kamieni szlachetnych przeplatanych parzyście ułożonymi perłami na czarnym tle. Na środkowym polu, na białym tle widnieją duże litery tworzące napis IHS. Literę H wieńczy krzyż, zaś pod nią znajduje się serce. Litery monogramu mają brzegi z białych perełek na czarnym tle. Ich powierzchnię wypełniają poprzecznie szrafowane pola przewiązane pośrodku, na krzyż, węzłami z motywami skrzyżowanych linii. Ornament dopełniają czarne kropki. Górną część tła wizerunku wypełnia biało-czarna szachownica. Wzdłuż górnego brzegu drzeworytu, na poziomym białym pasie widnieje częściowo czytelna inskrypcja.
motyw ikonograficzny:
aureola
,
blizna
,
Dzieciątko Jezus
,
korona
,
Matka Boska Częstochowska
,
Matka Boska z Dzieciątkiem
,
suknia
stan zachowania: dobry
napisy i znaki:
[...]PANNYM:CHiENSTOHOWS
,
(u góry drzeworytu)
IHS
,
(na koronie Matki Boskiej)
MARYA
,
(na koronie Jezusa)
numer inwentarza: ECT.3013
uwagi:
Matka Boska Częstochowska została ukazana na drzeworycie prawdopodobnie w sukience z naszytymi na aksamitnym tle klejnotami. Już w późnym średniowieczu do wizerunku przymocowywano cenne klejnoty i wyroby jubilerskie. W 1595 r. polecono przenieść te wota z obrazu na osobną tablicę. Jest ona widoczna między innymi na obrazie "Komunia Jagiellonów" z 1664 roku. Drzeworytniczy wizerunek z kolekcji Pawlikowskiego ukazuje obraz prawdopodobnie w jednej z jego pierwszych sukienek. Wiadomo, że 8 września 1650 roku, kiedy nastąpiło poświęcenie nowego hebanowego ołtarza fundacji Jerzego Ossolińskiego, obraz był ozdobiony sukienką z wysadzanym perłami hierogramem imienia MARIA. Inwentarz wymieniał w 1685 roku cztery sukienki na wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, nazywane: Iesus, Maria, Pelikan i Duch Święty. Dwie pierwsze miały być wykonane przez klasztornego hafciarza brata Tomaszewskiego właśnie z okazji poświęcenia ołtarza. Dwie kolejne, prawdopodobnie około 1682 roku, z okazji jubileuszu 300-lecia. Matka Boska Częstochowska została ukazana na drzeworycie w koronach zbliżonych kształtem do tzw. koron Władysławowskich, przypominających przekrój spłaszczonej kopuły. Ich fundację w 1635 roku (1625?) przypisywano królewiczowi Władysławowi Wazie. Zdobiły wizerunek jasnonogórski do 1705 roku. Zostały zdjęte, gdy obraz miał być poddany do konserwacji. Zamieniły je inne, nieznane korony. Wiadomo, że w 1671 r. jakieś korony ofiarowała też między innymi królowa Eleonora, żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego, inne w w latach 1710-1716 paulin ojciec Konstanty Pawłowski, zaś w 1717 roku król August II Mocny. W 1717 roku obraz ozdobiły korony papieskie, zwane Klementyńskimi, skradzione w 1909 roku.
Drzeworyt pochodzi z kolekcji Józefa Gwalberta Pawlikowskiego (1793-1852)- mecenasa sztuki i kolekcjonera, działacza gospodarczego i politycznego, syna założyciela zbiorów sztuki w Medyce, które sam znacznie powiększył. Wśród różnorodnych zbiorów J. G. Pawlikowskiego znalazła się również unikatowa kolekcja 143 drzeworytów ludowych. Stanowi ona niezwykle cenny i pionierski zasób, a jej twórca należy do pierwszych zbieraczy, który – gromadząc „starożytności ojczyste” – umiał skierować uwagę na niedoceniane przez jemu współczesnych prace ludowych i prowincjonalnych artystów. Tworzona była od lat 30. do 50. XIX wieku, czyli w okresie, kiedy działali ostatni już drzeworytnicy, wykonujący swe usługi dla ludności wiejskiej.
Tworząc kolekcję ludowych drzeworytów, Pawlikowski korzystał z pomocy Kajetana Wincentego Kielisińskiego (1810-1849), rysownika i rytownika, przez pewien czas opiekuna zbiorów medyckich. W czasie swoich wędrówek po Galicji, Mazowszu, Lubelszczyźnie czy Wielkopolsce nabywał on grafiki między innymi od drzeworytników i sprzedawców dewocjonaliów. Kilka drzeworytów ludowych pozyskanych zostało także przez Teofila Żebrawskiego w latach 1845-1851, również współpracującego z Pawlikowskim, który cały swój zbiór w 1849 roku przeniósł z Medyki do Lwowa. W 1921 roku spuścizna po Józefie Gwalbercie Pawlikowskim, trafiła do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, przekazana tam przez wnuka, Jana Pawlikowskiego. Po II wojnie pozostałe we Lwowie zbiory weszły w skład Biblioteki Akademii Nauk USRR, która po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę przemianowana została na Lwowską Narodową Naukową Bibliotekę Ukrainy im. Wasyla Stefanyka. Drzeworyty ludowe przechowywane są w Oddziale Sztuki Biblioteki, w Pałacu Baworowskich we Lwowie.
Dawny numer inwentarza: 648.
literatura:
Piwocki, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
s.21-24, 38-39
Golonka, Żmudziński, Skarbiec Jasnej Góry, 2000
Smulikowska, Korony i sukienki obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, 2005
Smulikowska, Ozdoby obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej..., 1974,
s. 179-221
Chrzanowski, Kornecki, Program ideowy koron władysławowskich, 1985,
s. 47-62
fotografia:
Merduch, Jurij
,
2013
opracowanie dokumentu: Mosio, Grażyna, 2013.08.13,
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
instytucja: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Moja galeria / Loguj
Powered by Midas Browser ©
 |
 |
 |
Copyright © ArchInfo Powered by Midas Browser © |