materiał (podłoża): papier
technika: drzeworyt wzdłużny
tech. zdobnicza: kolorowanie
wymiary: 34,7 x 26,5 cm
datowanie klocka drzeworytniczego:
1746-1755
datowanie odbitki drzeworytniczej:
1921
opis:
Odbitka ukazuje świętą Barbarę z palmą męczeńską i kielichem z hostią w dłoniach. Po jej lewej stronie widnieje wysoka wieża z przyległym niskim murem i budynkiem, po prawej scena męczeńskiej śmierci przez ścięcie, które wykonuje ojciec św. Barbary - Dioskuros. Święta ukazana została w całej postaci. Stoi boso zwrócona twarzą do widza, ubrana w niebieską suknię i biały płaszcz. Na jej głowie opromienionej aureolą spoczywa korona, natomiast szyję oplata sznur korali z krzyżykiem. Barbara ma długie brązowe włosy. Owal twarzy, oczy, palce u rąk i stopy są cieniowane szrafunkiem. Zwraca uwagę także gęste kreskowanie w motyw jodełki, które podkreśla fałdy sukni i płaszcza. W prawym górnym rogu na powierzchni obłoków znajduje się monogram IHS, z którego wydobywają się promienie. W dole widnieje napis, zapewne: "Obraz Świętej Barbary", który jednak został odwzorowany nieudolnie, brakuje odstępów między wyrazami, litera "S" jest w lustrzanym odbiciu. Pole z napisem zdobi gwiazdka, dalej w prawo poprowadzony został czarny pas, na którym być może miała znajdować się sygnatura twórcy i data wykonania drzeworytu. Kompozycja została oddana płasko. Autor drzeworytu próbował ukazać perspektywę poprzez zróżnicowany układ pasów markujących ziemię, wypełnionych pionowym i ukośnym szrafowaniem. Tło podmalowano niejednolicie czarną farbą. Brzeg z prawej strony odbitki jest nadpalony.
motyw ikonograficzny:
Dioskuros
,
gałązka palmy
,
hostia
,
kielich mszalny
,
korona
,
miecz
,
święta Barbara
,
wieża
stan zachowania: dobry
napisy i znaki:
:O:BRAZSBARBARY:
,
(wzdłuż dolnej krawędzi)
IHS
,
(w prawym górnym rogu)
numer inwentarza: MMP/E/5913
uwagi:
Św. Barbara nie jest postacią potwierdzoną historycznie, wg hagiografów żyła w IV wieku, zmarła jako męczennica; za przyjęcie chrztu była więziona przez ojca w wieży, a następnie ścięta. W tradycji do św. Barbary zwracano się jako do patronki dobrej śmierci, orędowniczki w czasie burz i pożarów, epidemii dżumy. Jest opiekunką wielu zawodów, między innymi dzwonników, flisaków, kowali, ludwisarzy, górników. W sztuce ludowej przedstawiana jest najczęściej z atrybutami nawiązującymi do jej męczeńskiej śmierci: wieżą, mieczem, palmą i kielichem z hostią.
Klocek drzeworytniczy z którego wykonano odbitkę J.Kieszkowski datuje na połowę XVIII wieku. Nieznanego autora tego klocka określa mianem "Mistrz św. Heleny", któremu przypisuje autorstwo kilku innych drzeworytów zamieszczonych w Tece Łazarskiego z 1921 roku.
literatura:
Kieszkowski, Zwięzły katalog wystawy dawnych drzeworytów ludowych, 1921,
s. 26, nr 20
Skoczylas, Drzeworyt ludowy w Polsce, 1934,
il. 57
Galaune, Lietuviu liaudies menas..., 1968,
il. 128, nota s. 267
Jacher-Tyszkowa, Polska grafika ludowa, 1970,
s. 32 nota 122 (odnosi się do podobnej odbitki w Bibliotece Jagiellońskiej)
obiekty związane:
5000000322
teka grafik
Teka Łazarskiego w Muzeum Mazowieckim w Płocku